Wednesday, June 28, 2006

Իրան – ԱՄՆ երկկողմ բանակցութիւնը այլընտրանք չունի

Ինչպէս յիշում էք, Իրանի ատոմական նախագծի բացայայտումից յետոյ՝ ԱՄՆ-ի ղեկավարները համարեա ամենօրեայ կարգավիճակով Իրանին սպառնում էին ռազմական հակահարւածներով: ԱՄՆ-ն այդ սպառնալիքների քաղաքականութիւնը գործադրում էր այն պատրւակով, թէ համաշխարհային հանրութիւնը պիտի կանխի Իրանի ատոմական նախագիծը, որովհետեւ Իրանի բուն նպատակը ատոմական զէնքն է եւ ոչ թէ՝ էներգիան: Նոյն օրերում ամերիկեան մի շարք գիտնականներ հիմնւելով իրական փաստերի վրայ՝ յայտարարում էին՝ եթէ Իրանը մտադիր է ստեղծել ատոմական ռումբ, այն, ինչ շեփորում էր ԱՄՆ-ն, լաւագոյն դէպքում դա ձեռք կը բերի 7-10 տարի յետոյ եւ այս տասնամեայ ժամանակը բաւարար է Իրանին դիաւանագիտական ձեւերով կանխելու համար: Ինչ որ պարզ է ԱՄՆ-ի համար, Իրանի ատոմական ծրագիրը աւելի շուտ պատրւակ է՝ քան լուրջ մտահոգութիւն:Այստեղ նպատակ ունեմ խօսել ԱՄՆ-ի հակաիրանական նկրտումների մի այլ ու աւելի տրամաբանական դրդապատճառների մասին եւ տեսնել, թէ այդ պատճառների վրայ հիմնւած ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականութիւնը ինչ արդիւնք է ունեցել նախ ԱՄՆ-ի եւ յետոյ Իրանի համար:Իրանի դէմ ԱՄՆ-ի թշնամական վերաբերմունքի դրդապատճառներից մէկը եղաւ նաւթային բուրսա ստեղծելու Իրանի վճիռը: Իրանի նաւթային բուրսա ստեղծելը, որտեղ բոլոր առեւտուրներն ու գործարքները կատարւելու էին եւրոյով եւ ոչ դոլարով, լուրջ սպառնալիք էր ԱՄՆ-ի ու վերազգային նաւթային ընկերութիւնների համար: Մինչ այժմ աշխարհի բոլոր նաւթային բուրսաներում տիրական է դոլարը եւ պարզ ասած՝ Իրանի նաւթային բուրսայի ստեղծւելուց յետոյ՝ սպառող երկրների մօտ կը ստեղծւի նաւթային առեւտրի նոր այլընտրանք եւ դա իրականութեան մէջ կարող է վերջակէտ լինել նաւթա-դոլարի համաշխարհային գերիշխանութեան համար: Նաւթային բուրսայի գոյացումը, որը կաշխատի եւրոյով, էապէս կամրապնդի եւրոյի եւ Եւրոպայի դիրքերը, որը Եւրոպային թոյլ կը տայ կամաց-կամաց նւազեցնել ամերիկեան կախւածութեան աստիճանը: Ուրեմն՝ Եւրոպայի աւելի անկախ դիրքերն ամրապնդւելով՝ նւազելու են ԱՄՆ-ի աշխարհա-քաղաքական դիրքերը Եւրոպայում: Սա պարզապէս ԱՄՆ-ի համար նշանակում է սպառնալիք, որի պատճառն է Իրանը: Նաեւ պիտի մատնանշել, որ Իրանը իր նաւթային բուրսան հիմնելով՝ վտանգելու է տարածաշրջանից դէպի Արեւմուտք արտածող արտահոսքը, որի համար մեծ դրամագլուխ է յատկացրել ԱՄՆ-ն, ինչպիսին է Բաքու-Թիֆլիս-Ջէյհան, իրաքեան նաւթատար խողովակները եւ այլն:ԱՄՆ-ն Իրանին կանխելու նպատակով՝ որդեգրեց մի շարք քաղաքականութիւններ, որոնցից գլխաւորը հանդիսացաւ Իրանի ատոմական ծրագիրը:Ըստ որոշ փորձագէտների՝ կանխարգելիչ միջոցն էր երիտասադրութեան միջոցով գունաւոր յեղափոխութիւն իրականացնելը: Բայց սա նաեւ չի կարող ամուր հիմք հանդիսանալ ԱՄՆ-ի համար, որովհետեւ այսօրւայ իրանցի երիտասարդութիւնը, որի 70 %-ը 30 տարեկանից վար է եւ մի խօսքով՝ ծնւել ու դաստիարակւել է Իրանի Իսլ. յեղափոխութիւնից յետոյ, աւելի պահպանողական է՝ թէ՛ իր նախորդ սերնդից, եւ թէ՛ յետխորհրդային երկրներում ապրող երիտասարդութիւնից: Նաեւ պիտի ասել, որ այսօրւայ Իրանում հնարաւոր չէ հիմնել որեւէ կազմակերպութիւն՝ կառավարութեան հսկողութիւնից հեռու:Միւս կանխարգելիչ միջոցը ԱՄՆ-ի ղեկավարութեան համար դա ցեղային հակասութիւնները բորբոքելու ծրագիրն է: Դրա գլխաւոր օրինակը հանդիսացան վերջերս Իրանի Ատրպատական նահանգում առաջացած խռովութիւնները, որոնք, ի վերջոյ, յանգեցին ի վնաս անջատողական վարձկանների: Իրանի կառավարութեանը, որի կազմում անդամակցում էին նաեւ Ատրպատական նահանգի ծնունդ ունեցող անհատներ, ցոյց տւեց, որ կարողութիւն ունի որեւէ նմանօրինակ խառնակութիւն լուծել ի շահ Իրանի հողային ամբողջականութեան:ԱՄՆ-ի համար նաեւ մի քանի պատճառով անկարելի է Իրանի դէմ ռազմական գործողութիւնը. նախ լաւ գիտէ, որ պատերազմ սկսելու դէպքում՝ Իրանը կարող է դրդել Իրաքի շիա մահմեդականներին, որոնք լուրջ վնասներ կը հասցնեն ԱՄՆ-ին: Երկրորդը այն է, որ ԱՄՆ-ում աշխատող եւ մեծ ազդեցութիւններ ունեցող հրէական լաբբին կարող է լինել պատերազմի գլխաւոր ընդդիմադիրը՝ քաջ գիտակցելով, որ Իրան-ԱՄՆ բախման առաջին թիրախը կարող լինել ինքը՝ Իսրայէլը: Նաեւ պէտք է աւելացնել, որ պատերազմը մեծ վնասներ է հասցնելու Եւրոպային ու Ռուսաստանին եւ նրանք որեւէ ջանք չեն խնայելու պատերազմը կասեցնելու ուղղութեամբ: Մատնանշելի է, որ Իրանը կարողութիւն ունի պատասխանելու ԱՄՆ-ի կողմից իր դէմ սահմանւած բոյկոտներին իր դաշնակից պետութիւնների հետ տնտեսական պայմանագրեր կնքելով:Այս բոլորից յետոյ մնում է վերջին ու գլխաւոր փուլը՝ Իրան-ԱՄՆ երկկողմ բանակցութիւնը, որը, ըստ երեւոյթին, ցանկալի է երկու կողմի համար:Թէ այս բանակցութիւնները ինչպէս կընթանան եւ Իրանը ինչ պատասխան կը տայ եւրոպական վեցնեակի առաջարկած փաթեթին, մի բան պարզ է բոլորին եւ դա այն է, որ այսօրւայ միջազգային քաղաքականութեան ոլորտում Իրանը եղաւ միաբեւեռ աշխարհակարգի գերեզմանափորը եւ այդ առաքելութիւնը կարող է կատարել մԵինչեւ վերջ, մինչեւ բազմաբեւեռ աշխարհակարգի կայացումը, որին ձգտում են՝ Ռուսաստանը, Չինաստանը, Հնդկաստանը, Իրանն ու Եւրոպան:

Wednesday, June 21, 2006

Առաջին տարեդարձը

Վաղը՝ Յունիսի 22-ին լրանում է իմ կայքէջի ծննդեան առաջին տարեդարձը

Տարեդարձ է այսօր , ուրախ օր է այսօր.................

Saturday, June 17, 2006

Նոր համաձայնութիւնների հեռանկարով

Ի վերջոյ, Խաւիէր Սոլանան Իրանի ղեկավարութեանը յանձնեց եւրոպական վեցնեակի առաջարկների փաթեթը՝ Իրանի ատոմական թղթածրարի ուղղութեամբ:Ինչպէս որ յայտնի է, այս վերջին օրերում մեղմացել են խնդրայարոյց կողմերի՝ Իրանի ու ԱՄՆ-ի դիրքերը՝ միմեանց հանդէպ: Վերոյիշեալ առաջարկների փաթեթի ամենակարեւոր կէտը, որի շուրջ նոյնիսկ համաձայնել է ԱՄՆ-ն, Իրանում ուրանի սահմանափակ հարստացման առաջարկն է: ԱՄՆ-ն հիմնւած իր ենթադրութիւնների վրայ՝ երկար ժամանակ դէմ էր ուրանի հարստացման Իրանի իրաւունքներին՝ կասկածամտօրէն դիտելով դա: Բայց այս վերջին օրերի ընթացքում ԱՄՆ-ն յետ նահանջեց իր նախկին դիրքերից ու 27 տարուց յետոյ Իրանին առաջարկեց երկկողմ ուղղակի բանակցութիւն: Տւեալ նահանջը կարելի է մեկնաբանել այն տրամաբանութեամբ, որ Իրանի վրայ ԱՄՆ-ի գործադրած ճնշումները հասել են իրենց վերջին կէտին: Ներկայ իրավիճակում ԱՄՆ-ը կամ պիտի դիմի ծայրայեղ գործողութեան, որի հնարաւորութիւնը ներկայ պայմաններում չունի եւ կամ խոստովանի (ոչ հրապարակաւ) որ ձախողւել է Իրանին վախեցնելու ծրագիրը ու դիրքերը մեղմացնելով՝ բանակցութեան հրաւիրի, որի արդիւնքում Իրանի հետ պիտի հասնի նոր համաձայնութիւնների:Այս բոլորին զուգահեռ՝ Իրանն էլ նոյնիսկ մեղմացրել է իր նախկին կարծր դիրքերը՝ Եւրոպայի առաջարկների փաթեթը դրական համարելով: Մօտ երկու շաբաթ առաջ Իրանն էլ իր հերթին յայտարարեց իր վերջին սպառնալիքը՝ ԱՄՆ-ին, որը յայտարարւեց Իրանի առաջնորդի միջոցով: Այաթ. Խամենէին Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան հիմնադիր Էմամ Խոմէյնիի մահւան տարելիցին իր խօսքն ուղղելով Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներին՝ յայտարարեց, թէ «Լաւ իմացէք, եթէ Իրանի նկատմամբ ամենաչնչին սխալը թոյլ տաք, տարածաշրջանի նաւթի հոսանքը լուրջ կը վտանգւի»: Այս խօսքերը թէ՛ ԱՄՆ-ի, եւ թէ՛ համաշխարհային հանրութեան մօտ մեծ մտահոգութիւնների պատճառ դարձան, ոչ այն պատճառով, որ Իրանը կը կասեցնի իր նաւթի արտածումը, որը գոհացնում է աշխարհի նաւթային կարիքի միայն 3 տոկոսը եւ դրա բացակայութեան դէպքում՝ հնարաւոր է օգտագործել Սաուդական Արաբիայի նաւթահորերի մեծ հնարաւորութիւնները, այլ Հորմոզ նեղուցը փակելու պատճառով: Պարսից ծոցից արտահանւած 90% նաւթը, որը կազմում է աշխարհի 40% նաւթը, միջազգային շուկայ է արտածւում Հորմոզ նեղուցի միջոցով եւ Իրանի ծովուժը ապրիլին այդ շրջանում ցուցադրած իր ռազմափորձի միջոցով աշխարհին փաստեց, որ ինչքան հեշտ կարելի է փակել այդ նեղուցը: Բայց այս բոլորին զուգահեռ՝ պիտի աւելացնել, որ Իրանը խիստ կապւած է իր նաւթի վաճառքից գոյացրած նիւթական մեծ հնարաւորութեան ու Իրանի շահի 80 տոկոսը գոյանում է նաւթի վաճառքից, եւ Գերմանիան, Ֆրանսիան, Իտալիան, Ճապոնիան ու Չինաստանը կազմում են այդ արտահանման սպառողները: Ուրեմն՝ մեծ հաւանականութեամբ այդ հսկայ առեւտուրի անտեսումը ոչ Իրանի համար ցանկալի եւ հնարաւոր է եւ ոչ՝ սպառող երկրների համար:Ուրեմն` քաղաքական երկկողմ դուէլը հասել է իր վերջին փուլերին, որի ընթացքում մահից խուսափելու նպատակով երկու կողմն էլ ցանկանում են կիրառել «Յաղթութիւն-յաղթութիւն» խաղաոճը:Այստեղ Եւրոպան դարձեալ յայտնւել է իրաւարարի դիրքում. մէկ կողմից Վիեննայում ԱՄՆ-ի արտգործնախարարին համոզում են, որ Իրանի ճգնաժամը պիտի լուծւի դիւանագիտական ճանապարհով եւ միւս կողմից Իրանին առաջարկում է մի փաթեթ, որի խորքում ունի իր յստակ պատգամը. «Եթէ չընդունէք այս առաջարկները, պիտի սպասէք նոր սահմանափակումների»:Այս հետաքրքիր դուէլի աւարտին հնարաւոր է Իրան-Ամերիկա բանակցութիւնների սեղանին յայտնւեն 2003-ի Իրանի ու դրանց զուգահեռ՝ նաեւ ԱՄՆ-ի առաջարկները, որը կարելի է համարել երկկողմ բանակցութեան իրական ու տրամաբանական օրակարգ՝ «Յաղթութիւն-յաղթութիւն» խաղաոճի լոյսի ներքոյ:2003-ի առաջարկների փաթեթում Իրանը ԱՄՆ-ից պահանջել էր դիւանագիտական երկկողմ յարաբերութիւնների ընդունում, միակողմանի բոյկոտների կասեցում եւ Իրանում իշխանափոխութեան նախագծից հրաժարում: Իրանի նորընտիր նախագահը այս առաջարկներին աւելացրել է ուրանի հարստացման ոլորտում Իրանի գիտական հետազօտութիւնների իրաւունքի ճանաչումը:ԱՄՆ-ն եւս 2003-ի պահանջների փաթեթում Իրանից պահանջում էր ընդունել երկու անկախ՝ Իսրայէլի եւ Պաղեստինի երկրների ռազմավարական նախագծի ճանաչում ու վաւերացում, հրաժարում՝ ԱՄՆ-ի կողմից ահաբեկիչ ճանաչւած խմբաւորումների հովանաւորութիւնից, Աֆղանստանում եւ Իրաքում համագործակցել ԱՄՆ-ի հետ եւ միատեղ պայքար մղել «Ալ Ղայիդա» եւ այլ ահաբեկչական կազմակերպութիւնների դէմ:Վերջին օրերում քաղաքական ու տարածաշրջանային անցուդարձները առաջացնում են այն տեսակէտը, թէ Իրանը եւ ԱՄՆ-ն կամաց-կամաց մեղմացնելով դիրքերը՝ մօտենում են իրար՝ աշխարհին աւետելով նոր համաձայնութիւնների հնարաւորութիւնների մասին:

Wednesday, June 07, 2006

ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականութեան նւազումն ու առաջնահերթութիւնների փոփոխութիւնը

Ինչպէս բոլորիս յայտնի է, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգների ղեկավարութիւնը Միջին Արեւելքի տարածաշրջանում իր ներկայութիւնն ու գերակայութիւնն ամրապնդելու նպատակով՝ կիրառեց մի նոր գործելաոճ, որը պաշտպանում էր ժողովրդավարութեան տարածումը Միջին Արեւելքի երկրներում, որի արդիւնքում պիտի ստեղծւէր «Մեծ Միջին Արեւելք»-ը՝ նոյնինքն ԱՄՆ-ի միջոցով:Այդ քաղաքականութեան հիման վրայ ԱՄՆ-ն մեծ դրամագլուխ յատկացրեց Միջին Արեւելքի երկրներում գործող ընդդիմութիւններին՝ տւեալ կառավարութիւններին ճնշելու նպատակով: Այս բոլորի ընթացքում ԱՄՆ-ն ամենօրեայ կարգով ուղղակի սպառնում էր մասնաւորապէս Միջին Արեւելքի արաբական եւ Պարսից ծոցի երկրների ղեկավարներին, թէ եթէ չբարեկարգեն իրենց իշխանութեան համակարգը, չընդունելով ամերիկեան արտադրած ժողովրդավարութիւնը, կը տապալւի իրենց իշխանութիւնը: Արաբական երկրներին վախեցնելու համար՝ ցուցադրւում էր ԱՊՀ-ի երկրներում՝ Վրաստանում եւ Ուկրայինայում իրագործւած գունաւոր յեղափոխութիւնների արդիւնքը: Այդ իսկ պատճառով՝ արաբական երկրները մեծամասնաբար հաւանութիւն տւեցին ԱՄՆ-ի հետ համագործակցելուն՝ խորքում իմանալով, որ Ամերիկայի ճնշումներն ունեն տնտեսական հիմք, ոչ թէ՝ տարածաշրջանում ժողովրդավարութեան չգոյութիւնը: Տնտեսական դրդապատճառներին զուգահեռ՝ նաեւ կար Իրանի դէմ արաբական երկրների համախմբումը, որին շատ կարիք ունի ԱՄՆ-ն:Միջին Արեւելքում ժողովրդավարութեան տարածման գաղափարն ու ազատ շուկայի ստեղծումը նոյն այդ երկրներում բխում է Արեւմուտքի էներգետիկ աղբիւրների ապահովման ու անվտանգութեան մտահոգութիւնից: Քանի որ Միջին Արեւելքը իր մէջ ունի պատերազմի բոլոր դրդապատճառները՝ ԱՄՆ-ն փորձեց ժողովրդավարութեան գաղափարի պարտադրումով ու տնտեսական փոխկապւածութեան միջոցով, որը կարելի էր առաջացնել նոյն այդ ազատ շուկայի ստեղծման գաղափարով, ապահովել Միջին Արեւելքի էներգիայի անվտանգ հոսքը՝ դէպի Արեւմուտք:Բայց վերջին մէկ տարւայ ընթացքում իրականացւած որոշ իրողութիւնները փաստում են հետեւեալ երկու իրականութիւնները՝ 1- Տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի առաջնահերթութիւնների յստակ փոփոխութիւն, 2- ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականութեան նւազում՝ միջազգային յարաբերութիւնների մէջ:Առաջնահերթութիւնների փոփոխութիւնԵթէ յիշէք, երբ 2003 թւականին Լիբիան ԱՄՆ-ին յանձնեց իր ատոմական կայանները եւ հրաժարւեց ատոմական գերուժ դառնալու նպատակից, ԱՄՆ-ն անդադար յայտարարում էր, թէ Միջին Արեւելքի եւ մասնաւորապէս Իրանի իշխանութիւնների համար պիտի օրինակ հանդիսանայ Լիբիայի արարքը: Մի խօսքով՝ ԱՄՆ-ի ցանկութիւններին յանձնւելը պիտի լինէր այդ երկրների առաջնահերթութիւնները: Իրականութեան մէջ, այդպէս չեղաւ նամանաւանդ Իրանի գծով: Ոչ միայն Իրանում, այլ տարածաշրջանի միւս երկրներում առաջացան հակաամերիկեան տրամադրութիւններ: Իրաքում յաղթեցին շիա մահմեդականները, Պաղեստինում գործի գլուխ անցաւ «Համմաս» խմբակցութիւնը եւ Եգիպտոսում զարգացաւ «Էխւան ալ մոսլեմին»՝ Իսլամական եղբայրութեան կուսակցութեան դերակատարութիւնը: Այդ դէպքերից յետոյ պարզ յայտնի է ԱՄՆ-ի առաջնահերթութիւնների յստակ փոփոխութիւնը: Այդ իրողութեանը որպէս օրինակ՝ կարող ենք նշել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւին, որի ընտրութիւնը որպէս նախագահ՝ համաշխարհային հանրութեան կողմից համարւում էր ոչ-ժողովրդավարական ընտրութիւն, ԱՄՆ հրաւիրելը եւ Կ. Ռայսի կողմից արտայայտւած այն յայտարարութիւնը, որ այլեւս Լիբիայի իշխանութիւնը դուրս է գալիս Ամերիկայի կողմից որպէս ահաբեկիչ ճանաչւած երկրների ցանկից:Այս երկու իրադարձութեան ընթացքում երբեք չխօսւեց ազատութեան, ժողովրդավարութեան, արդարութեան, խօսքի ու մամուլի ազատութեան մասին եւ դա պարզ օրինակն է, թէ ԱՄՆ-ն փոփոխութեան է ենթարկել իր միջինարեւելեան առաջնահերթութիւններն ու ժողովրդավարութեան գաղափարների տարածման իդէալիստական նպատակներից անցել է անվտանգութեան ապահովման եւ շահերի պահպանութեան գործնապաշտ գաղափարի՝ ընդունելով Միջին Արեւելքում գոյութիւն ունեցող քաղաքական բազմազանութիւնը:Արտաքին քաղաքականութեան նւազումԱՄՆ-ն Երկրորդ աշխարհամարտից ու Վիետնամի պատերազմից եւ վերջին շրջանում Աֆղանստանի ու Իրաքի պատերազմներից յետոյ իր շուրջ համախմբեց մի շարք երկրների, որոնք պաշտպանում էին ԱՄՆ-ի միջազգային քաղաքականութիւնն ու առերեւոյթ Ամերիկայի հեգեմոնիան՝ գերիշխանութիւնը՝ յոյս ունենալով, որ իրենք եւս բաժին կը ստանան ամերիկեան կարկանդակից:Բայց վերջին շրջանում Ամերիկայի առաջնահերթութիւնների փոփոխութեան բերումով՝ կարծես թէ նւազել է ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականութեան դերակատարութիւնը:Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների սառեցումը, Պաղեստինում «Համմաս»-ի գործի գլուխ գալը, Ուզբեկստանում ամերիկեան գունաւոր յեղափոխութեան տապալումը, Վրաստանում գունաւոր յեղափոխութիւնից յետոյ տնտեսական տագնապը, նարնջագոյն Ուկրայինայում ռուռամէտ հոսանքի յաղթանակը՝ խորհրդարանական ընտրութիւններում, Իրաքում շիաների յաղթանակը, Իսպանիայի, Լեհաստանի, արեւելեան Եւրոպայի սոցիալիստ ու հակաամերիկեան կուսակցութիւնների յաղթանակը, Թայլանդի վարչապետ Տակսին Շինաւատրայի հրաժարականը՝ հակաամերիկեան ժողովրդական ցոյցերից յետոյ, Նեպալի դիկտատոր Գիանենդրայի դիրքերի սասանումն ու վերջերս Իտալիայում Սիլւիօ Բեռլուսկոնիի պարտութիւնը, որից յետոյ իշխանութեան գլուխ անցաւ Սոցիալիստ կուսակցութեան ղեկավար Պրոդին ու երկրի նախագահը դարձաւ 82-ամեայ մի կոմունիստ, գալիս են փաստելու այն իրականութիւնը, որ ԱՄՆ-ն միջազգային ոլորտում կորցնում է իր գործակատար վարձկաններին եւ այդ իսկ պատճառով՝ նւազում է իր արտաքին քաղաքականութեան գործունակութիւնը: Այս շրջագծում պիտի վերլուծել Իրանի ատոմական էներգիայի նախագծի եւ դրան զուգահեռ՝ Ռուսաստանի ու Չինաստանի դերակատարութիւնը՝ տարածաշրջանի ու միջազգային յարաբերութիւնների մէջ, որոնք փորձում են տարածաշրջան ներխուժած ԱՄՆ-ին հեռացնել այն շրջաններից, որոնց գլխաւոր դերակատարը եղել են իրենք՝ Իրանը, Ռուսաստանը եւ Չինաստանը:

Twitter Delicious Facebook Digg Stumbleupon Favorites More

 
Բլոգը պատրաստել է Արթին Առաքելյանը