Thursday, July 19, 2007

Մի բարի գործ էլ մեզ համար արեք, վեհափա՛ռ

Եկեղեցական իմաստով թե այլապես, օրերս կարեւոր իրադարձություն է արձանագրվել Եթովպիայի մայրաքաղաք Ադիս Աբեբայում: Մեծի տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Արամ Ա-ն, ինչպես ավետում է Անթիլիասից ստացված պաշտոնական հաղորդագրությունը, միմյանց հետ հաշտեցրել է Ղպտի եւ Հաբեշ եկեղեցիներին, որոնք 40 տարուց ավելի խոր տարակարծության մեջ էին ու պայքարում էին միմյանց դեմ ոչ թե դավանաբանական, այլ «հատկապես վարչական խնդիրների շուրջ»: Հաղորդագրությունը հայտնում է, որ Արեւելյան ուղղափառ այդ երկու եկեղեցիների առաջնորդներին՝ Շնուդա 3-րդ եւ Աբբա Պաուլոս պատրիարքներին հաշտեցնելու ուղղությամբ նախապես շատ փորձեր են արվել քաղաքական թե կրոնական պատասխանատուների կողմից, որոնք մնացել են ապարդյուն: Սակայն Արամ Ա կաթողիկոսին հաջողվել է, շնորհիվ երկու առաջնորդների հետ ունեցած «մտերմիկ» իր հարաբերությունների ու «հարատեւ ճիգերու»:
Իսկապես պետք է ծափահարել Անթիլիասի գահակալին, որի հեղինակությունը, հատկապես Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդում երկար տարիներ ունեցած իր բացառիկ դիրքի շնորհիվ, մեծ է մանավանդ Արեւելյան ուղղափառ եկեղեցիների շրջանակում, որին ավանդաբար պատկանում է նաեւ Հայ առաքելական մեր եկեղեցին: Եվ հենց այս՝ Արեւելյան ուղղափառ եկեղեցիների ներքին միասնության տեսակետից, ինչպես նաեւ Հյուսիսային Աֆրիկայի իսլամական հոծ բնակչությամբ ու շարժումներով հագեցած միջավայրում այդ եկեղեցիների դիմադրողականությունը մեծացնելու առումով, կարեւոր է Արամ Ա կաթողիկոսի նախաձեռնությունը: Եվ շատ տեղին է արտահայտվել Արամ կաթողիկոսը, երբ հաշտությունը կայացնելուց հետո Ադիս Աբեբայում ի պատիվ իրեն Պաուլոս պատրիարքի տված հացկերույթի ընթացքում, ինչպես արձանագրում է հիշյալ հաղորդագրությունը, ասել է. «Սուրբ հոգին է, որ մեզ բոլորս մղեց այս բարի գործը իրականացնելու»:
Ավելորդ է ասել, որ Սուրբ հոգու կարիքն ունենք նաեւ մենք՝ մեր եկեղեցին, որ արդեն 51 տարի տառապում է երկփեղկման, հակաթոռության ու թեմական զուգահեռ կառույցների հակասություններից, դրանց բոլոր՝ վարչական, նյութական, հոգեւոր ու հոգեբանական վատ հետեւանքներով: Եվ քանի որ Արամ կաթողիկոսը, որպես իսկական հոգեւորական, գիտի գործել, առաջնորդվել Սուրբ հոգով, կարծում եմ, իրավունք ունենք նրանից ակնկալելու, որ կրկին մղում ստանա Սուրբ հոգուց եւ կատարի եւս մի բարի գործ, այս անգամ իր եւ մեր եկեղեցու համար: Այդ գործը նվազ կարեւոր չէ, քան Հաբեշ ու Ղպտի եկեղեցիների համերաշխ համագործակցությունը: Ավելին՝ այդ գործը հրամայական պահանջն է մեր ժողովրդի: Մանավանդ որ այլեւս բացարձակապես որեւիցե պատճառ չկա, որ ազատ եւ անկախ Հայաստանի պայմաններում, երբ մեր ժողովուրդը շատ ավելի կարիք ունի Հայաստան-սփյուռք եւ սփյուռք-սփյուռք միասնության, Հայ եկեղեցին չմիավորվի կրկին Մայր աթոռ Սբ. Էջմիածնի շուրջը: Դա իսկապես աստվածահաճո գործ է, եւ Սուրբ հոգին, որի հետ լավ հարաբերությունների ապացույցը տվել է արդեն Անթիլիասի գահակալը, վստահաբար պիտի օգնի դրա իրականացմանը:


ՀԱԿՈԲ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ
«ԱԶԳ» Օրաթերթ


Sunday, July 15, 2007

Վարդավառ՝ շրջադարձային տոն

Մեր կամքից անկախ՝ ժամանակի մեջ հաճախ կորցնում ենք մեր ազգային դիմագծի որոշակի հատկանիշներ, առաջընթացի արագությունից մոռանում ենք մեզ հետ վերցնել մշակույթի այնպիսի շերտեր, ինչպիսիք ժողովրդական տոները, ծիսակատարություններն ու սովորույթներն են։ Այդ ամենը գոնե որպես պատմություն փորձում են պահպանել ազգագրագետները, իսկ վերակենդանացնել հաջողվում է միայն եզակի անհատների։ Գեղանկարիչ Լուսիկ Ագուլեցի Սամվելյանը այդ եզակիներից է, ով փորձում է իր անձնական օրինակով վարակել շրջապատին։ Նա կարծում է, որ իր կրած հայկական տարազը պակաս ժամանակակից չէ։ Իսկ բոլոր այն տոներն ու ծիսական սովորույթները, որոնք նա պահպանում է իր ընտանիքում, ազգային արժեք, եւ դրանք չի կարելի մոռացության մատնել։«Որպես արվեստագետ՝ ես ցավ եմ զգում, երբ տեսնում եմ, թե ինչպես է մշակույթը մոռացվում,–ասում է նա։–Այսօրվա ծեսերն էլ ոչ թե ինքնաբուխ են, այլ թատերականացված»։Վարդավառի կամ Պայծառակերպության տոնի նախօրեին տիկին Լուսիկը լրագրողներին ներկայացավ ցորենի հասկերից պատրաստված նուրի տիկնիկով, խաչբուռով, Անահիտ աստվածուհու եւ Աստղիկ դիցուհու հասկե կերպարներով, ծիսական ծառով, որ խնդում տոյք է կոչվում։
Այդպիսի ծիսական ծառով էլ, որը զարդարված էր մրգերով, Լուսիկ Ագուլեցին մտադիր է ձեւավորել Վարդավառի տոնական սեղանը։ Ծառի ձեւավորման հիմնական բաղադրիչը խնձորն է, որովհետեւ այդ օրը նաեւ խնձորի օրհնության օր է։ Ծիսական ծառը կրում է խաչի, տիեզերքի, պայծառակերպության, արականի եւ իգականի խորհուրդը։Գեղանկարչուհու մտահոգությունը կիսելով՝ ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը խոսեց գալիք տոնի խորհրդի մասին։ Վարդավառը հատուկ տղ է գրավել տոնական տարեկան ցիկլում, քանզի մշակութային տարբեր գործընթացների ազդեցությամբ մի քանի տոների տարրեր է ներառել։ Սկիզբ առնելով հեթանոսական շրջանում՝ իբրեւ ցորենի բերքահավաքի ավարտը նշանավորող տոն՝ այն շարունակում է գոյատեւել նաեւ քրիստոնեական շրջանում։ Անգամ հեթանոս աստվածուհիների՝ Անահիտի ու Աստղիկի պաշտամունքը շարունակեց ապրել՝ ծպտյալ ձեւերով։ «Վարդավառի մեջ ներառված են նաեւ օգոստոսյան ամանորի շատ երեւույթներ,–ասաց ազգագրագետը։–Վարդավառը, փաստորեն, դարձավ շրջադարձային տոն։ Այն իր մեջ ունի տիեզերական եւ մարդու արարչագործության, նաեւ՝ հայ ժողովրդի ծագման, համաշխարհային ջրհեղեղի մասին պատկերացումները։ Բայց տոնի ամենակարեւոր տարրը ջուրն է։ Տիեզերքը հովանավորող ուժերի պաշտամունքը ջրախաղերի ձեւով էր արտահայտվում, լեռնային շրջաններում՝ նաեւ ուխտագնացություններով ու զոհաբերություններով՝ ընդհուպ մինչեւ 20—րդ դարի սկիզբը»։
Ջրին նվիրված ծիսակատարություններից այսօր գործնականում պահպանվել է միմյանց վրա ջուր լցնելու ծեսը՝ մանկական խաղի տեսքով։ Ըստ ազգագրագետի՝ Վարդավառն այսօր Հայաստանում շարունակում է տոնվել հատկապես երկրի հյուսիս–արեւելյան շրջաններում, որտեղ ջրերի ակունքների մոտ գնալու սովորույթ կա։ Որպես պատմական անդրադարձ՝ Հրանուշ Խառատյանը հիշեց, որ մինչեւ նախորդ դարի սկիզբը ամենաշքեղ վարդավառները տոնվում էին Կաթնաղբյուր կոչվող քառասուն աղբյուրների մոտ, որոնք նաեւ կոչվում էին «Անահիտի ստինքներ»։Եվ գեղանկարչուհին, եւ ազգագրագետը ափսոսանք հայտնեցին, որ վերջին հարյուրամյակը մեր մշակույթի մաս կազմող ազգային տոների համար կորստյան շրջան եղավ։ Որպեսզի պահպանվեն կամ ինչ–որ չափով վերականգնվեն, հարկավոր է իմանալ եւ ճանաչել դրանք։


Անուշ ՍԱՄՎԵԼՅԱՆ
«Հայաստանի Հանրապետութիւն» օրաթերթ

Twitter Delicious Facebook Digg Stumbleupon Favorites More

 
Բլոգը պատրաստել է Արթին Առաքելյանը