Ինչո՞ւ նւազում է Իրանի դէմ պատերազմի հաւանականութիւնը

Արթին Առաքելեան

Այս պահին մեզ շատ էլ չի հետաքրքրում այն լուրի ճշգրտութիւնը, որը Մայիսի 14-ին հաղորդել էր Անգլիական Գարդիան պարբերաթերթը թէ Իսրայէլի վարչապետ Էհուդ Օլմերթը ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Բուշի հետ ունեցած իր երկրորդ հանդիպման ընթացքում, ԱՄՆ նախագահից պահանջել էր Իսրայէլին Իրանի վրայ յարձակում գործելու թոյլտւութիւն տայ: Այս ընթացքում մեզ համար աւելի հետաքրքիրը Իրանի կատարած այն քայլերն է, որ պատճառ են դարձել ԱՄՆ-ի նախագահը դէմ լինի Իրանին հարւածելու Իսայէլական նախագծին:
Քաղաքական մեկնաբանների մօտ կայ մի տեսակէտ, թէ՝ Իսրայէլի միջոցով Իրանին հարւածելու որեւէ գործողութիւն պիտի անպայման ունենայ ԱՄՆ-ի թոյտւութիւնը: Որովհետեւ ինչպէս, որ գիտենք, եթէ Իսրայէլի ռազմաօդանաւները ցնականան Իրանի օդային սահման ներխուժելով հարւածել Իրանի ատոմակայանները, պիտի անցնեն այն օդային սահմաններից, ուր ներկայում վերահսկւում են ԱՄՆ-ի կողմից. այդ շարքում ամենակարեւորը Իրաքի օդային սահմանն է: Նաեւ չպիտի մոռանալ, որ իսրայէլի զինամթերքի մեծ քանակութիւնը ամերիկեան են, որոնցից օգտագործելու համար պիտի ունենալ ԱՄՆ-ի թոյտւութիւնը: Այդ իսկ պատճառով տրամաբանութիւնը ասում է, թէ գոնէ մինչեւ ԱՄՆ-ի նախագահական ընտրութիւնները, որեւէ յարձակում իրանի ատոմակայանների վրայ բեկանւած է: Ինչպէս հաղորդել էր Անգլիական Գարդիանը, դա հէնց այդ խնդիրն էր, որ ԱՄՆ նախագահը փորձել է հասկացնել իր հրեայ գործընկերոջը:
Նաեւ մի այլ խնդիր, որը պատճառ է լինում նւազել Իրանի դէմ պատերազմի հաւանականութիւնը, այն է, որ այսօրւայ Իսրայէլի քաղաքական դաշտում դեմքերի փոփոխութիւն է տեղի ունենում: Եթէ անցեալում, Էհուդ Օլմերթեը իր հանդեպ գոյութիւն ունեցող վստահութեան ծաւալը մեծացնելու համար կարիք ուներ Իրանին հարւածելու լոզունգներին, այսօրւայ նորընտիր վարչապետ՝ Ցիպի Լիւնին, դրա կարիքը այլեւս չունի: Այդ փոփոխութիւնը նաեւ կատարւում է ԱՄՆ-ի քաղաքական դաշտում, որը եւ իրանի հետ բանակցելու այլընտրանքը գերակայում է ռազմաշունչ ճառերին:
Բնականաբար այսօր Իրանը բոլոր այն զեկոյցները, որ իր մասին հրապարակւում է, իր յաղթանակն է համարում, որովհետեւ նա մինչ այսօր համբերութեամբ դիմակայել է իր դէմ սահմանւած բոլոր շրջափակումները եւ իր ատոմական նախագծից յետ չի նահանջել:
Իրանը սկզբից երկու հարցի շուրջ փորձեց մանւրել եւ այդ միջոցով ԱՄՆ-ին հեռու պահել որեւէ ռազմական գործողութիւն իրականացնելուց.
1- առաջինն այն, որ ԱՄՆ քաջատեղեակ էր, թէ յարձակւելու դէպքում ինչ ծաւալ կարող է ունենալ Իրանի հակազդեցութիւնը: Իրանը, ուղակի կամ անուղակի կերպով, ոչ միայն հարւածելու էր Իսրայէլին այն նաեւ հէնց ԱՄՆ-ի ներսում կարող էր խիստ հարւածել ամերիկային: Այս հարցը պատճառ է դառնում, որ ԱՄՆ-ն չեզոքացնի բոլոր այն յարձակումները, որ կարող են կատարւել իր սահմաններից ներս, որովհետեւ այդ դէպքում ոչնչանալու է իր բոլոր քարոզչութիւնները որոնք կատարել է ահաբեկչութեան դէմ պայքարի շրջագծում:
2- Երկրոդն այն է, որ իրանի ատոմակայանների ոչնչացման գործողութեան յաջողութիւնը մօտաւորապէս զրոյի է հասնում, որովհետեւ իրանի բոլոր ատոմական կենտրոնները ցրւած է իրանի բոլոր տարածքում, որի պատճառով անհնար է մէկ հարւածով կարողանալ այդ բոլորը ոչնչացնել: Այդ իսկ պատճառով, ոչ ԱՄՆ-ն եւ ոչ էլ Իսրայէլը հնարաւորութիւն չունեն մէկ հարւածով ոչնչացնել իրանի ատոմակայանները, եւ առաջին հարւածը կը նշանակի լայնածաւալ պատերազմ իրանի դէմ, որը եւ ներկայ փուլում անկարող են թէ ԱՄՆ-ն եւ թէ Իսրայէլը: Ուրեմն Իսրայէլի համար հնարաւոր չէ մէկ հարւածով վերջ տալ իրանի ատոմական նախագծին, այն ինչ 1982-ին կատարեց Իրաքի Ուսիրաք կայանը հարւածելով, ուր Սադամ Հուսէյնը անգամ անկարող եղաւ հակահարւած կատարելուց:
Սա շատ կարեւոր եւ ռազմավարական յաջողութիւն է համարւում Իրանի համար եւ այդ իսկ պատճառով տարածաշրջանի երկրներն էլ փորձում են իրանի կողքին կանգնելով, օգտւել այդ յաջողութիւններից: Անկասկած տարածաշրջանի երկրները չեն շահելու իրանի դէմ պատերազմ ծաւալւելու դէպքում, եւ հակառակը նրանք լաւ գիտեն թէ այդ դէպքում ինչ վնասներ են կրելու: Փորձը ցոյց է տւել, որ իրանի յաջողութիւնը նաեւ տարածաշրջանի երկրների յաջողութիւնն է: Միջինարեւելքի քարտէզին նայելով կարող ենք տեսնել դա:
Ուրեմն պիտի ասել, որ իրանի ատոմական հարցի լուծման լաւագոյն միջոցը, իրանի հետ ուղակի բանակցութիւնն է, ինչպէս, որ ԱԷԿ-ի նախագահ՝ Ալբարադէին է բազմիցս արտահայտւել թէ՝ « եթէ ԱՄՆ կարող է Հիւսիսային Կորէայի հետ, որը եւ ատոմական զէնք ունի եւ թէ ԱՄՆ-ն նրա վարչակարգը ոչ ժողովրդավարական է համարում, բանակցութեան սեղան նստել, ինչո՞ւ այդ կերպ չկարողանայ վարւել նաեւ Իրանի հետ»: